De Groene Hemel

In ‘De Groene Hemel’ staat de ‘groene onderwijzer’ Bert Ydema uit Amsterdam centraal. Bijna veertig jaar lang heeft meester Bert zijn ziel en zaligheid gelegd in het bijbrengen van liefde voor de natuur aan duizenden Amsterdamse schoolkinderen. Midden in Amsterdam, in de Mr. A. de Roostuinen in het Westerpark. Stadskinderen die vaak nog nauwelijks ooit met de handen in de aarde hebben gewroet, die soms niet eens weten of een steen zinkt of blijft drijven in het water. Vaak zijn de stadskinderen niet bang voor auto’s, maar wel voor wurmen en vieze handen vol zwarte aarde. Bert wil de kinderen bijbrengen waar het leven vandaan komt. Onder zijn bezielende leiding leren de ze zaaien, onkruid wieden en oogsten. Maar vooral leert hij ze verantwoordelijkheid nemen. Langzaam, met het verstrijken van de seizoenen, verandert het kale landschap van de Amsterdamse schooltuin in een groene hemel.
Bert is de geboren onderwijzer, die precies weet wat en hoe hij iets moet zeggen om de kinderen te boeien en te laten groeien. Hij respecteert hun eigenheid, maar leert ze ook om respectvol samen met elkaar en de natuur te laten leven. En daarmee leert hij de kinderen liefde voor het leven zelf. Aan het einde van de oogsttijd neemt Bert afscheid van de schoolkinderen, van zijn allerlaatste lesjaar en van veertig jaar werken in zijn schooltuin. Het is tijd om met pensioen te gaan.

‘De Groene Hemel’ ging op 9 mei 2007 in premiere in het Ketelhuis in Amsterdam en is op de televisie uitgezonden door NCRV Dokument op maandag 3 september 2007.

Roel van Dalen: “Ooit moest mijn oudste zoon via zijn basisschool iedere maandagochtend naar ‘de schooltuinen’. Dat is een groot stuk land waar honderden Amsterdamse stadskinderen ieder jaar een eigen tuintje onderhouden en kennis kunnen maken met de natuur in al haar verscheidenheid. Altijd kwam mijn zoon weer trots thuis met aardappelen, bieten, wortels, sla, courgettes, goudsbloemen, noem maar op. Tijdens de maandagse maaltijden, waarin we natuurlijk zijn oogst hadden verwerkt, vertelde hij elke keer enthousiast over zijn tuin en over die leuke leraar die zoveel van de natuur wist. Pas toen mijn tweede zoon enkele jaren later ook schooltuinles kreeg, ging ik een keer mee en leerde de ‘groene onderwijzer’ Bert Ydema ook zelf kennen. Ik was direct onder de indruk.

Op een prachtige dinsdagmorgen geeft meester Bert les aan een groep stadskinderen, midden in het tuinencomplex, ergens aan de rand van Amsterdam. Hij doet voor hoe een wortel moet worden geoogst. ‘Drukken en dan trekken.’ Hij houdt de buit in de lucht en duwt de wortel vervolgens onder de neus van een meisje dat een beetje viezig kijkt. ‘Ruik ‘ns hoe lekker! Die geur is bij de groenteboer al lang verdwenen!’
Na de les gaan alle kinderen aan het werk in hun eigen tuintje. Er moet vanochtend veel onkruid worden gewied, want vorige week is er vanwege de vakantie niets gedaan. Plotseling tikt een meisje op meester Bert’s rug en wijst ontdaan op een jongen die verderop schuldbewust naar de grond kijkt. Het blijkt dat hij zojuist een kikker heeft doodgetrapt. Gedecideerd roept Bert de hele klas bij elkaar en sommeert iedereen naar de kas, vlakbij de ingang van het complex. Eenmaal binnen moet de jongen de dode kikker op de grote tafel neerleggen. Alle kinderen komen om de ‘baar’ staan, waarna Bert uitgebreid vertelt over het respect dat je moeten hebben voor het leven zelf. Dan haalt hij diep adem en richt het woord tot de jongen: “Je was zo flink om die kikker dood te maken… nu maak je ‘m ook maar weer levend!” Hij wijst op een gieter die in een hoek op de grond staat. “Sprenkel maar water over het kikkerlijkje en zorg dat hij weer gaat leven!” De jongen fronst zijn wenkbrauwen en doet aarzelend wat hem gevraagd wordt. Terwijl de hele klas gebiologeerd toekijkt, zegt Bert dat de jongen zijn hand op de kikker moet leggen. Langzaam doet hij wat hem wordt gevraagd, terwijl hij af en toe naar zijn vrienden kijkt en niet begrijpend zijn schouders ophaalt. Aarzelend laat hij zijn linkerhand op het kikkerlijkje rusten, om die vervolgens met een ruk weer weg te trekken. Geloof het of niet, maar de kikker beweegt zich en springt pardoes van de tafel. De kinderen en de aanwezige ouders zijn verbijsterd en sommigen klappen zelfs in hun handen. Er was niemand die wist dat kikkers zich dood kunnen houden en pas na contact met water weer ‘herrijzen’. En ook wist niemand dat ze tijdens hun schijndood omschakelen van long- op huidademhaling, waardoor er nog nauwelijks een hartslag is en het lijkt alsof ze daadwerkelijk het leven hebben gelaten. De kinderen kijken met open mond naar meester Bert en daarna naar de kikker die tussen de bloemen verdwijnt. En heel even is hun leraar God zelf… En ik wist op dat moment dat ik een film over deze man moest maken.

Bert Ydema is de vaderfiguur die veel kinderen zich wensen. Zacht en streng tegelijk, iemand waar je je aan kunt vasthouden. Iemand die je liefde bijbrengt voor de natuur en daarmee voor het leven zelf. Streng en mild tegelijk, met oog voor detail en respect voor alles wat leeft. Hij ziet de eigenheid van kinderen en leert hen – wat misschien wel het moeilijkste is – om respectvol samen met elkaar en met de natuur te leven.

Het is belangrijk om te laten zien dat zulke mensen in het onderwijs nog altijd bestaan. Bovendien is het hoopvol, vooral in onze huidige tijden van verharding en onachtzaamheid. Mensen als meester Bert kunnen namelijk een doorslaggevende factor zijn in de ontwikkeling van een kind, domweg omdat zij kinderen een immateriële waarde meegeven, iets waar ze hun hele leven van kunnen profiteren. In die zin zie ik een soort droomvader in hem.

Ik besloot dus een documentaire-film over deze onderwijzer te maken en die film is er gekomen. De Groene Hemel doet verslag van het laatste arbeidzame jaar van Bert Ydema, want na bijna veertig jaar in het ‘groene onderwijs’ staat het pensioen voor de deur. Terwijl de gewassen langzaam maar zeker opkomen en er uiteindelijk wordt geoogst zijn we getuige van hetgeen hij altijd heeft gedaan: lesgeven over de natuur. En onverbiddelijk breekt dan het moment aan dat hij zijn laatste leerlingen uitzwaait en voorgoed de poort van de schooltuin achter zich sluit.

Een belangrijke reden om deze film te maken was dat het werk en de werkwijze van meester Bert niet verloren mag gaan. Domweg omdat het thema een waarde vertegenwoordigt die je niet meer dagelijks lijkt tegen te komen. Ik hoop dan ook dat deze film een idyllische ode is die haaks staat op gemakzuchtig consumeren, op onachtzaamheid, respectloosheid en een plastic fake society.”

Johan @ euroconcerts:

Gisteravond zag ik een stukje van de uitzending ‘De Groene Hemel’.
Wat zag dat er waanzinnig mooi uit qua beeld techniek en camerawerk!
Je zou haast denken dat het op film is gedraaid.
Geweldig dat dit soort programma’s nog kan en mag anno 2008. Een schoolvoorbeeld van de onmisbaarheid van de publieke omroep voor de nederlandse maatschappij!
 Groot compliment aan de makers!

Di Viana:

Beste mensen, over De Groene Hemel: een prachtmens! Deze verdient om voorgedragen te worden voor een Koninklijke onderscheiding. U zou daarvoor u best moeten doen, dit onder de aandacht te brengen!

Miep @ miepbos:

Geachte programmamakers,

hartelijk dank ik u als jarenlang NCRV-lid voor het NCRV-Dokument ‘De Groene Hemel’ over meneer Ydema die jarenlang kinderen heeft geholpen bij hun moestuintje.

Anneke van der Leij:

Bedankt voor de prachtige uitzending over meester Bert. Heb genoten, niet alleen om de bevlogenheid van meester Bert voor zijn vak en zijn geweldige omgaan met kinderen, maar ook de makers van deze film hebben een indrukwekkende reportage gemaakt. Heel ingetogen en verstilde regie… En nu maar hopen dat heel het Nederlandse onderwijs aan de slag gaat met een dergelijke milieueducatie-opzet als de betreffende scholen in Amsterdam. Mijn vrees is echter wel: Zijn er genoeg meester/juffen Berts/Bertina’s?

Met vriendelijke groet,
Anneke van der Leij

Rillingen krijg je van deze methode van onderwijs. Weg met alle theorieen van de geleerde , maar gewoon zoals Bert het heeft laten zien. Hier kunnen kinderen zich ontwikkelen.

Jammer voor alle andere , maar dit is ONDERWIJS geven!! En dan maar onderzoeken hoe we Competentieleren meoten gaan invoeren in het onderwijs. Ook de ROC kunnen hier echt iets van leren, want zij bruien er toch maar niet veel van op dit moment. Deze man laat zien dat we ONZE jeugd wel degelijk kunnen ontwikkelen tot goede medeburgers en perfect inzetbare medewerkers.

Minimaal een lintje voor deze Kanjer en veel respect van mij.

Ik zat naar de uitzending te kijken en langzamerhand besefte ik dat ik als Amsterdams jochie ook les heb gehad van meester Ydema (wij mochten geen Bert zeggen). Dat moet wel zo zijn want ik ben al 46. Dat is wel heel lang geleden, waarschijnlijk in de beginjaren van meester Ydema. Wij liepen dan van de van ’t Veerschool aan de Molenwerf onder het oude Sloterdijkstation door naar de schooltuin. De radijs en de sla zijn me zeker bijgebleven. Wat een prachtige reportage. Ik wens meester Bert het allerbeste toe in zijn verdere leven.

Wat geweldig dat ik zag dat er zo’n educatief programma op de tv kwam vanavond, een programma met werkelijke EEUWIGHEIDSWAARDE !!!!!

Werkelijk, een man en een leraar die zo basaal en concreet in-door kinderen weet te bewerken dat ze zien hoe leven bedoeld is en hoe leven in elkaar steekt en gaat.

Ze zullen daar jaren later zeker nog aan terugdenken en het zal vruchten afwerpen, mits in goede grond gezaaid, want alles ligt vast hoe de natuur bedoeld is !!! Hierbij is de gelijkenis van de Zaaier wel erg tot voorbeeld.

Ik heb het geluk gehad dat mijn vader ook zo liet zien en me vertelde in zijn verhalen en uitleg, al wandelend door de natuur, hoe God de natuur schiep en hoe we uiteidnelijk vrucht kunnen dragen.

Wow, SUPER documentaire, ik keek met rode oortjes en heb ervan genoten!

Ik herinner me meester Ydema vooral door zijn naam. Ik ben nu 45 jaar, dus het is dan ook al zo’n 35 jaar gelden dat ik mijn de eerste letter van mijn voornaam in tuinkers mocht zaaien. Ik woonde op 3 hoog in de Staatsliedenbuurt. Ik wist niets van zaaien en oogsten. Ik geloofde dan ook niet dat er echt iets uit mijn zaadjes zou komen. Het aanstampen en geultjes maken, zoals in de documentaire te zien was, heb ik heel mijn leven onthouden. De lessen zijn wel leuker en kindvriendelijker geworden. Ik herinner me een toch wel strenge meester op de achtergrond en kilometers lopen met een paar kilo aardappelen in de hitte vanaf de Spaarndammerbuurt (?)naar de Bentinckschool. Het westerpark had toen nog geen schooltuinen, denk ik.

Ik vond de film echt heel mooi. Ik ben zelf werkzaam in het onderwijs en ik doe het liefst zoveel mogelijk met de leerlingen, want in de tuin werken bij meester Ydema zit nog altijd in mijn geheugen gegrift. Ik hoop dat Bert dit leest want ik heb ooit zo’n mooi boek gelezen over het aanleggen van een tuintje. Het is een roman van Rumer Godden en het heet : ‘Een stukje van de hemel’. Het gaat over een straatmeisje, net na de oorlog, die een bloemzaadje gapt en in een troosteloze buurt een tuintje aanlegt. Bert,je moet het echt lezen, dit gaat ook over jou. Bedankt namens vele andere Amsterdamse kids voor de mooi en leerzame lessen. (Als het boek niet meer te vinden is, mag je de mijne lenen deze zomer, doen hoor!)

De uitzending maakte diepe indruk op mij: de eenvoud van Bert in al zijn doen en laten: de verbinding met de natuur, de overdracht op de leerlingen, en het werken in de tuintjes getuigen van een groot besef voor de taak van de mens voor de aarde. De ontroering komt als je ziet dat zijn leven helemaal in de pas loopt met deze natuur: hij is tegelijkertijd de tuin, de tuinman en het tuinieren geworden. Ik wens hem alle goeds, en ik hoop dat er iemand in zijn voetspoor volgt.

De aankondiging van deze documentaire in de VPRO-gids maakte me nieuwsgierig. Daarom schakelde in de TV in. En inderdaad: een prachtige ‘kleine’ documentaire, die op ontroerende en indrukwekkende manier laat zien wat ‘basis’-onderwijs kan zijn. Vooral die slotzin van meester Bert (“Doodgaan is geen leuk vooruitzicht…maar in de koppies in die kinderen leef ik misschien wel door”) vond ik een gouden spreuk. Ik hoop dat het veel van de onderwijsgevende lukt om dat soort gedachten te hebben. Mijn vrouw en ik zeiden na afloop tegen elkaar dat we aan de beroemde franse documentaire ‘Etre et avoir’ moesten denken. Ook herkende ik (denk)beelden over onderwijs geven als vanuit de boeken van Theo Thijsen (b.v. in Schoolland). Graag meer van dit soort gelukkigmakende documentaires!

Geweldig, wat een fantastische onderwijzer!!! Heerlijk om bij zo iemand leerling te zijn. Hij is pakkend, streng als het moet en heel inspirerend. Waren er maar veel van zulke leerkrachten, dan zou het beslist beter gaan met de kinderen.

Prachtig document over de groene hemel. Wat een verademing om deze heer aan het werk te zien. Wat jammer dat hij ermee moest stoppen.

Prachtig vastgelegd, hele mooie beelden ik heb echt ademloos zitten kijken. Kwam het tegen tijdens het zappen naar wat ontspanning op de TV. De NCRV sla ik meestal over vanwege mijn vooroordeel dat dat wel weer saai zal zijn. Gelukkig was ik verstandig en gunde me de tijd om even de afstandbediening los te laten.

Oprechte complimenten aan het programma en zeker ook aan deze fantastische leraar!

Helemaal mee eens, wat een prachtig mens! Met heel veel plezier naar deze documentaire gekeken. Wat een verrijking voor al deze Amsterdamse kinderen. Dit gun je toch elk kind?!

Meester Bert. Bedankt dat ik even van jouw leven heb mogen mee genieten. Het ga je goed!

Ik heb ontzettend genoten van deze prachtige documentaire, in het bijzonder van meester Bert. Met volle overgave brengt hij zijn passie over op de kinderen. Alle lof komt hem toe. Ik wens deze bijzondere meester een fijne toekomst en bedank bij deze ook de makers van deze prachtige documentaire.

Gisteravond per toeval terechtgekomen bij De Groene Hemel, maar direct gegrepen, zeer geboeid geluisterd en gekeken naar de prachtige manier waarop meester Bert met kinderen omgaat en ze kennis laat maken met de natuur. Ik wou dat ik vroeger zo’n leraar had gehad! Waarom kan hij niet gewoon nog 10 jaar doorgaan op deze manier? Een groot verlies voor de kinderen die deze schooltuinen bezoeken. Ik hoop dat het hem goed gaat, ook al ken ik hem niet anders dan van deze reportage.

Eindelijk weereens een positief geluid over jeugd en leraren. Genoten.

Fantastische documentaire. Jammer op zo’n laat tijdstip! Zouden alle mensen moeten zien. Vooral die in het onderwijs werken! Wat een pedagoog!

• Colofon:
  regie
  Roel van Dalen
  
  camera
  Mark Bakker
  
  geluid
  Eddie de Cloe
  Jac Vleeshouwers
  Bert van den Dungen
  
  montage
  Elja de Lange
  
  audionabewerking
  Hugo Dijkstal
  
  producent
  Frank de Jonge
  
  creatief producent
  Suzanne van Voorst
  
  uitvoerend producent
  JeanMarc van Sambeek
  
  productieleiding
  Pienke Dekkers
  
  coördinatie postproductie
  Joke Treffers
  
  kleurcorrectie
  Ronald van Dieren
  
  eindredactie NCRV
  Jelle Peter de Ruiter
  
  met dank aan:
  de leerlingen en docenten van de basisscholen De Bron, De Spaandammer & De Catamaran, Stadsdeel Westerpark, Martien Kuitenbrouwer, Maartje Nevejan, alle medewerkers van de schooltuin in het Westerpark.
  
  deze film kwam mede tot stand met steun van het Stimuleringsfonds Nederlandse Culturele Omroepproducties
  
  een productie van IdtV Docs
  in co-productie met NCRV
  
  © 2007, NCRV / IdtV Docs