De IJzeren Eeuw
13-delige documentaire-serie ‘De IJzeren Eeuw’, waarin de 19e eeuw, de industrialisatie, wordt geportretteerd. Een eeuw die traag op gang komt maar halverwege gaat Nederland op de schop. Ingrijpende politieke, economische en sociale vernieuwingen legden de basis voor het moderne Nederland zoals dat we nu kennen: van koningshuis tot grondwet, van parlementaire democratie tot verzuiling. In ‘De IJzeren Eeuw’ worden bruggen, sporen, wegen en kanalen aangelegd, ontwikkelen Amsterdam en Rotterdam zich stormachtig en verrijzen overal in het land industrieën met moderne stoommachines. De overzeese handel bloeit op en aan het eind van de eeuw komen Nederlandse wetenschappers met vijf Nobelprijzen thuis. In 13 afleveringen van 45 minuten neemt presentator Hans Goedkoop de kijker mee de negentiende eeuw in.
Per aflevering staat een historisch figuur centraal. Al deze hoofdpersonen waren voorlopers, eigenheimers, durfden meer dan anderen en lieten zich door weinig uit het veld slaan. De eerste aflevering gaat over een man die de Oranjes het liefst willen doen vergeten: Lodewijk Napoleon, onze allereerste koning. Verder komen onder anderen de steenrijke weduwe Borski aan de orde, de Rooms-Katholieke architect Pierre Cuypers, feministe Betsy Perk en textielfabrikant Van Heek.
De serie laat zien hoe roerig en modern de eeuw was, vergeven van dilemma’s waarmee wij nog altijd leven, en het waagt de stelling dat die eeuw bij geen andere in de schaduw hoeft te staan, hoe schamel ijzer ook lijkt af te steken bij het goud van ooit.
De titel van de serie De IJzeren Eeuw is geleend uit de eeuw zelf. Zie het Tijdschrift voor staathuishoudkunde en statistiek, 1841. ‘De eeuw, waarin wij leven, kan met regt de ijzeren eeuw worden genaamd; heden ten dage is het ijzer even onmisbaar voor onze behoeften als de lucht, het water en het vuur.’
Naast de televisieserie De IJzeren Eeuw, staat dit tijdperk ook centraal in een website, een tentoonstelling, een boek, een versie voor schooltv en een familieserie.
Roel van Dalen regisseerde 3 afleveringen, te weten:
Afl. 4 ‘Arme Grond, Rijke Man’
Willem Albert Scholten begint in 1850 in Foxhol in Groningen met een fabriekje voor aardappelmeel, in een gebied dat is gedoemd tot armoede. Zijn imperium groeit in 50 jaar uit naar 21 fabrieken, waarvan een tiental over de grens, tot in Pruisen en Rusland aan toe. Voorloper Scholten is de eigenaar van de eerste multinational in Nederland. Hij was een visionair, die alles kreeg waar hij zijn zinnen op zette. Tot de wal het schip keert. In deze aflevering gaat Hans Goedkoop op zoek naar de geschiedenis van Scholten en de vergeten weelde in het Nederlandse noorden.’.
Afl. 8 ‘Een vreemde Kerk in de Straat’
Na eeuwen van onderdrukking krijgt rooms-katholiek Nederland in de loop van de 19e eeuw steeds meer vrijheden terug. Er ontstaat onder de katholieken een hernieuwd zelfvertrouwen. Architect Pierre Cuypers, bekend van het Rijksmuseum en het Amsterdamse Centraal Station, speelt een cruciale rol bij het vormgeven van dat nieuwe zelfbewustzijn. Hij voert, samen met schrijver Alberdingk Thijm, een masterplan uit. Katholiek Nederland komt weer op de kaart, letterlijk door middel van gebouwen. Tot grote weerzin van andersdenkenden.
Afl. 13 ‘De IJzeren Kooi’
Aan het einde van de 19e eeuw is er alle reden voor optimisme. Stijgende welvaart, verbetering van de positie van de vrouw, verheffing van de lagere standen. Nederland is in een eeuw tijd onherkenbaar veranderd maar is deze moderne samenleving ook niet te massaal, te technisch en te lawaaierig geworden?
Waar blijft de menselijke maat, de innerlijkheid, de moraal? Frederik van Eeden, arts, schrijver en wereldverbeteraar, laat de stad achter zich en begint op het platteland in het Gooi de utopische gemeenschap Walden. Gaat dat lukken of is er niet te ontsnappen aan de vooruitgang?
- Colofon: